Het olympische metrogevoel van Rio de Janeiro
Margit Dokter : Metro en Tram 12 augustus 2016In 2014 schreven we al eerder over de metro in Rio de Janeiro, de aanleiding was toen het WK voetbal. Nu zorgt weer een sportief evenement: de Olympische Spelen er voor dat we weer een nieuw hoofdstukje over de metro in Rio kunnen toevoegen. Op 30 juli werd net voor de start van de Olympische Spelen en precies op tijd een nieuw deel van het metronetwerk geopend: lijn 4.
Van Copacabana naar Barra
De nieuwe lijn rijdt tussen de Copacabana, waar nu veel olympische toeschouwers en medewerkers verblijven, en Barra da Tijuca, een snel groeiende wijk van Rio en de plek waar de meeste onderdelen van de Olympische Spelen plaatsvinden. De metro doet ondertussen vijf andere stations in dit drukke deel van Rio aan. De bouw van lijn 4 startte in 2010 en het werd even heel spannend, maar net voor de Olympische Zomerspelen van 2016 in Rio werd de lijn geopend. Een klein stukje wordt nog afgemaakt na alle spelen, namelijk de aftakking naar Gavea. De lijn heeft tot nu toe ongeveer 2,8 miljard euro gekost.
Station Antero de Quental. Bron: Flickr metrolinha4 Tracé lijn 4 Rio. Nog niet voor iedereen
Nu is de 16 kilometer lange lijn nog beperkt geopend voor sporters, medewerkers en toeschouwers van de Olympische Spelen. Daarna gaat de lijn, die eigenlijk nog niet helemaal af is, weer een tijdje dicht tot de Paralympics starten op 6 september en kunnen in de tussentijd de nodige verbeteringen en aanpassingen worden gedaan. En vanaf 19 september kunnen alle inwoners van Rio gebruik maken van deze nieuwe metro die ca. 15 minuten over de hele 16 kilometer gaat doen. Voor een aantal mensen is dat een aanzienlijk korter ritje in de spits dan met de bus, wat nu soms wel meer dan twee uur kan duren.
Minder auto’s
Er is berekend dat de nieuwe lijn de totale reistijd tussen Barra en de Zuid-Zone met ten minste één uur zal verminderen. Dat is niet niks. Ook verwacht men dat het aantal verkeersongevallen sterk afneemt. De lijn zal een belangrijke bijdrage aan het milieu en gezondheid van de bevolking opleveren door de vermindering van de geluidsoverlast en verbetering van de luchtkwaliteit. Zo’n 300.000 mensen zullen per dag de metro nemen, wat leidt tot ca. 2.000 minder voertuigen per uur op het tracé.
Tatuzão, ofwel tunnelboormachine. Bron: Flickr metrolinha4 Voor de lijn zijn 15 zes-wagen treinstellen geleverd door het Chinese CRRC Changchun, met een maximum snelheid van 100 km per uur en capaciteit voor 2240 passagiers. Ze zijn voor Rio natuurlijk uitgerust met airconditioning die de binnentemperatuur op 20-23° C houdt, zelfs wanneer de buitentemperatuur op kan lopen tot 50° C. Bron: Flickr metrolinha4 
Planning
Het bouwen van deze lijn stond al een tijdje op de wensenlijst van Rio. In 1990 begon de stad met de eerste plannen voor deze lijn. En in 1998 werden de eerste aanbestedingen gedaan. Maar omdat er nogal wat wijzigingen in het tracé waren, kon de aannemer: Consórcio Construtor Rio Barra pas in juni 2010 beginnen met de bouw. Op 30 juli 2016 werd de lijn geopend, ook al is nog niet alles af.
Overeenkomsten Noord/Zuidlijn
Voor de stations werd de open bouwput techniek gebruikt, en net als in Amsterdam is op een aantal plekken de bouw gefaseerd gedaan, zodat het verkeer toch nog door kon gaan. En er is nog een overeenkomst met ons project: voor de lijn is voor het eerst in Rio de Janeiro een tunnelboormachine gebruikt. Deze tunnelboormachine met een diameter van 11.46m, in het Brazilaans ‘Tatuzão’ genoemd, heeft 5,7 kilometer tunnel in zand, klei en rots gemaakt. Daarnaast is er ook nog een tuibrug gebouwd waar de metro een klein stukje bovengronds rijdt.
Testen
In tegenstelling tot de Noord/Zuidlijn is er nauwelijks tijd uitgetrokken om te testen. Op 23 mei werd bij de eerste test de metro voortgetrokken over een deel van het tracé. Pas toen de stroom op de derde rail kwam kon de metro op eigen kracht rijden en eind juni zijn de eerste testen met proefpersonen gedaan. Nu de metro rijdt zijn overigens nog niet alle testen gedaan, daarom zal na de Spelen de metro nog niet de volle dag gaan rijden, maar slechts een paar uur per dag.
Website
Lijn vier heeft overigens een eigen website, leuk voor degenen die Braziliaans kunnen lezen. Voor de liefhebbers zijn er veel foto’s te vinden op hun Flickr pagina.
Zo te zien heeft één van deze mannen een zilveren medaille gewonnen! Bron: Flickr metrolinha4 Heeft u vragen? U kunt ze hieronder stellen.
Duco Vaillant, Metro en Tram
@Jan Meeuwenberg
Bijna altijd wordt een tunnelboormachine (TBM) speciaal voor een project gebouwd. De diameter wordt gebepaald door de ruimte die de metro’s (in dit geval twee metro’s langs elkaar) nodig hebben en eventuele voorzieningen en eventuele vluchtroutes. Hoe kleiner een tunnelboormachine, hoe fijner. Hoe kleiner een TBM, hoe minder grond je hoeft weg te graven. Daarnaast heb je minder beton en staal nodig en zijn er minder risico’s bij een kleine tunnelboormachine (om die reden hebben wij gekozen voor twee kleine ipv één grote TBM). De tunnels en de tunnelboormachines van de Noord/Zuidlijn zijn ook zo klein mogelijk gedimensioneerd, maar hebben een 6 cm grotere diameter dan achteraf noodzakelijk. Oorspronkelijk was de gedachte dat er nog een brandwerende laag (van ongeveer 3 cm dik) op de tunnelwand zou moeten komen. Uiteindelijk hebben we gebruik gemaakt van polypropyleenvezels in plaats van spuitbeton.
Egbert Six
@Frans De spoorbreedte heeft niet zo veel te maken met het gevraagde profiel van vrije ruimte. Dat wordt veel meer bepaald door de afmetingen van de bak, zowel breedte als hoogte maar ook de lengte. Verder speelt ook de ruimte mee die door het hele samenspel van wiel tot bak gegeven wordt. Kort en goed: de maat van de TBM is veel meer bepaald door de grote maat van de metrostellen en het willen toepassen van dubbelspoor in één geboorde tunnel.
De spoorwijdte is overigens bij echte spoorsystemen (dus geen stadstrams) wel bepalend voor twee belangrijke zaken.
1. Hoe breder het spoor des te ruimer moeten de bogen gelegd worden.
2. Hoe smaller het spoor, des te instabieler is de beweging van een wielstel binnen dit spoor, de zogenaamde vetergang.
Overigens is in Zuid Afrika in 1980 een snelheidsrecord op smalspoor (1067 mm = Kaaps spoor) gevestigd. Er is toen 245 km/h gereden, oa met zogenaamde kruisanker- (Scheffel) draaistellen.
De praktijk is vandaag de dag dat het overgrote merendeel van nieuwe spoor- en metrosystemen gebouwd worden met het welbekende normaalspoor. Dit heeft grote commerciële voordelen.
Peter
Brazilië heeft de Ierse spoorbreedte van 1600 mm.
Frans
@Jan.Meeuwenberg
De spoorbreedte in mijn heinnering groter dan de Normaalspoorbreedte van 1,435 M. die bij ons in NL. wordt toegepast. Ik schat de Br. breedte inop c.a. 1,75 M. Tel hier de ‘overbouw’ van het metrorijtuig en de wanddikte van de tunnelbuis bij op en je zit al in de buurt van de doorsnede van de TBM-boorkop.
trolly
@Eric: Inderdaad — ik leefde op te grote voet. Geen idee wat ik gedaan heb, maar er blijft weinig over van het voetenwerk.
Eric
@trolly
36 voet? 37,56562 om precies te zijn?
trolly
Leuk verhaal. Vraag me nu wel af wat jullie eigenlijk met de bromelia’s die in de weg stonden hebben gedaan ?
@Jan.Meeuwenberg: 11,45 m is 36 voet. In een twaalftallig maatstelsel eigenlijk best een logische maat. Zomaar van 11,45 naar 12 afronden klinkt overigens eenvoudig, maar levert genoeg grond om — wanneer je dat terugrekent in olifanten — een aardig regenwoud te vullen. Ik zie ze daar al rondstampen.
Jan.Meeuwenberg
Heb ik het toch goed gehoord dat er niet echt tijd was voor de testen (Rio), ach ja je kan natuurlijk ook wel een gok nemen dat het goed gaat,maar ja de tijdsdruk natuurlijk de spelen kwamen eraan. Ik denk dat het in Amsterdam een goed besluit was om alles eerst goed te testen, een klein jaartje extra moet kunnen, een goed werkende en veilige Metro is de uitstel wel waard natuurlijk, we hebben niets aan een Metro die geregeld stil staat door kinderziektes dan maar weer een uitstel.
Waarom zo’n rare maat van11,46 meter van de breedte van de boormachine, waar zit dat in waarom bijvoorbeeld geen 12 meter, waar wordt dat door bepaald zo’n rare maat?
Bijdragen Metro en Tram
Gerelateerde artikelen
